Francisco de Pina – Wikipedia tiếng Việt

Francisco de Pina (1585-1625) là một giáo sĩ Công giáo người Bồ Đào Nha thuộc Dòng Tên. Ông đến Việt Nam năm 1617 và có công trong việc chế tạo và hoàn chỉnh chữ Quốc ngữ.

Giáo sĩ Francisco de Pina sinh tại Guarda, Bồ Đào Nha, ông vào tu Dòng Tên năm 1605.^[1] Ông xuất dương và sang đến Đàng Trong năm 1617 qua ngả Macao để hiệp sức với giáo sĩ người Ý là Cristoforo Borri và Francesco Buzomi. Trong thời gian 1611-17 ông theo học ở Đại học Thánh Phaolô, Ma Cao. Cũng tại đây ông tiếp xúc với giáo sĩ João Rodrigues, nhà ngữ học tiếng Nhật tiên phong, soạn cuốn văn phạm tiếng Nhật chuyển tự sang chữ cái Latinh dựa vào cách phát âm tiếng Bồ, nay gọi là Romaji. Cuốn văn phạm này in khoảng năm 1604-8. Soạn giả Jacques Roland cho rằng Francisco de Pina đã theo phép chuyển tự này để ghi chép tiếng Việt khi ông vào Đàng Trong.^[2]

Ông sang đến Đàng Trong năm 1617 và là nhà truyền giáo đạo Công giáo đầu tiên nói thông thạo tiếng Việt để giảng đạo trực tiếp bằng ngôn ngữ này.^[3] Ông hằng chỉ trích các giáo sĩ đương thời đã không nắm vững được ngôn ngữ địa phương để đạt được mục tiêu rao giảng Phúc Âm.^[4][5] Tương truyền, ông là tác giả tập Manuductio ad Linguam Tunckinensem^[1][6] và là người đã giúp dạy Alexandre de Rhodes học tiếng Việt, góp phần tạo ra chữ Quốc ngữ cho việc truyền giáo.

Địa bàn mục vụ của ông trải dài từ Hội An (Faifo) vào đến Quy Nhơn (Pulucambi). Giáo sĩ de Pina chết đuối ở Vũng Đà Nẵng ngày 15 tháng 12 năm 1625 khi đang cố cứu khách trên một con thuyền bị đắm.^[7]

1. ^ ^{a ă} Zwartjes trang 291-2
   


2. ^ Jacques, Roland. tr 61-64.
   


3. ^ Đỗ Quang Chính. tr 22
   


4. ^ Dror, Olga ed. Views of Seventeenth-century Vietnam, Christoforo Borri on Cochinchina and Samuel Baron on Tonkin. Ithaca, NY: Cornell Southeast Asia Program, 2006
   


5. ^ Dror trang 36
   


6. ^ Zwartjes, Otto. Portugese Misionary Grammars in Asia, Africa and Brazil, 1550-1800. Amsterdam: John Benjamins Publishing Co, 2011
   


7. ^ Jacques, Roland. tr 27
   

• Đỗ Quang Chính. Lịch sử chữ Quốc ngữ. Sài Gòn: Ra Khơi, 1972.


• Dror, Olga ed. Views of Seventeenth-century Vietnam, Christoforo Borri on Cochinchina and Samuel Baron on Tonkin. Ithaca, NY: Cornell Southeast Asia Program, 2006.


• Jacques, Roland. Portugese Pioneers of Vietnamese Linguistics. Bangkok: Orchid Press, 2002.