Tết Dương lịch, hay Tết Tây (tiếng Anh: New Year's Day, New Year's hoặc New Year) là một ngày lễ diễn ra vào ngày 1 tháng 1, ngày đầu tiên trong năm theo lịch Gregorius cũng như lịch Julius, là dịp lễ quan trọng trong năm của nhiều dân tộc và nền văn hóa trên thế giới.[2]
Vào thời kỳ tiền cơ đốc giáo theo lịch Julius, ngày này được dành tặng cho Janus, một vị thần của cửa vào và sự khởi đầu, tên vị thần này cũng được đặt tên cho tháng 1 (January). Là một ngày trong lịch Gregorius của người Cơ đốc giáo, ngày Tết Dương lịch đánh dấu theo nghi thức trong lễ đặt tên và cắt bao quy đầu của chúa Giê-su, cũng được tiến hành trong giáo hội Luther và giáo hội Alica.[3][4]
Ngày nay, khi hầu hết các quốc gia sử dụng lịch Gregorius cũng như lịch De facto, Tết Dương lịch có thể coi là ngày lễ chung lớn nhất, thường có pháo hoa bắn vào lúc nửa đêm khi năm mới bắt đầu theo múi giờ. Những truyền thống của ngày Tết Dương lịch trên toàn cầu bao gồm quyết định đầu năm, dịch vụ nhà thờ hoặc gọi điện cho bạn bè và gia đình.[1]
Mesopotamia (Iraq) đã thiết lập khái niệm về chào mừng năm mới vào năm 2000 trước Công Nguyên, đó là tổ chức lễ mừng năm mới vào lúc điểm xuân phân, tức là giữa tháng 3.[5][6] Lịch La Mã ban đầu được công bố vào ngày 1 tháng 3 đánh dấu năm mới. Lịch chỉ kéo dài 10 tháng bắt đầu từ tháng 3. Năm mới bắt đầu vào tháng 3 khi đó vẫn được phản ánh trong một số tên tháng của năm mới hiện tại. Tháng 9 đến tháng 12 ban đầu được xếp từ tháng 7 đến tháng 10.
January Kalends (tiếng Latinh: Kalendae Ianuariae) được tổ chức làm năm mới tại một vài thời điểm sau khi nó trở thành ngày tấn phong cho các quan chấp chính mới vào năm 153 trước Công nguyên. Một loạt thảm họa, trong đó đáng chú ý là cuộc nổi dậy thất bại của Marcus Aemilius Lepidus vào năm 78 trước Công nguyên, đã gây mê tín cho phép các ngày hội chợ của Rome rơi vào ngày đầu tháng 1, và các vị giáo hoàng đã sử dụng nhuận để tránh xảy ra điều này.
Vào thế kỷ thứ VII, giữa các tín đồ Pagan của Vlaanderen và Hà Lan có một phong tục trao đổi quà vào ngày đầu tiên của năm mới. Phong tục này bị thánh quan Eligius phản đối và cảnh báo người Hà Lan và Flemish rằng: "(Không được) làm vetulas, những đồ vật nhỏ bé, hoặc đặt bàn vào ban đêm để trao đổi quà Năm mới hoặc cung cấp đồ uống thừa (một phong tục khác của Yule)".[9] Tuy nhiên vào ngày người Cơ đốc giáo của châu Âu tổ chức lễ mừng năm mới, họ trao đổi quà Giáng sinh vì Tết Dương lịch rơi vào 12 ngày của mùa Giáng sinh theo lịch nghi thức của người Cơ đốc phương Tây;[10] phong tục trao đổi quà Giáng sinh của người Cơ đốc bắt nguồn từ việc các đạo sĩ phương Đông tặng quà cho vị chúa Giê-su nhỏ.[11][12]
Tết Dương lịch trong các lịch khác[sửa | sửa mã nguồn]
Trong các nền văn hóa theo truyền thống hoặc hiện đang sử dụng lịch khác ngoài lịch Gregorius, Tết Dương lịch cũng luôn được coi là sự kiện quan trọng trong năm.
Châu Phi[sửa | sửa mã nguồn]
- Lễ hội Odunde còn được gọi là "Năm mới của Châu Phi", được tổ chức tại Philadelphia, Pennsylvania ở Hoa Kỳ vào ngày chủ nhật thứ hai của tháng 6. Trong khi tên dựa theo nền văn hóa Yobura Châu Phi, ngày lễ cũng đánh dấu lễ kỷ niệm lớn nhất của người Châu Phi trên thế giới, dù ít hay nhiều cũng bắt đầu bằng một truyền thống địa phương.[13]
Đông Á[sửa | sửa mã nguồn]
| tháng 1 | ||
| 28 | ||
| 04 | thứ 7 |   |
- Tết Trung Quốc được tổ chức ở nhiều nơi trên thế giới, là ngày đầu tiên của năm âm lịch. Kỳ nghỉ thường kéo dài từ 20 tháng 1 đến 20 tháng 2. Dịp lễ được tổ chức với đồ ăn, gia đình và bao lì xì (thường đựng trong một chiếc phong bì màu đỏ) và nhiều thứ màu đỏ khác để cầu may mắn. Múa lân, múa rồng, tiếng trồng và pháo hoa xuất hiện nhiều trên phố những ngày này.
- Tết Nguyên Đán thường biết với tên gọi ngắn là Tết, là dịp nghỉ lễ quan trọng và phổ biến nhất tại Việt Nam, thường rơi vào giữa 20 tháng 1 và 20 tháng 2. Đây là Năm mới của người Việt báo hiệu mùa xuân về dựa theo lịch của Trung Quốc
Đông Nam Á[sửa | sửa mã nguồn]
| tháng 4 | ||
| 13 | ||
| 15 | thứ 6 |   |
- Năm mới của người Campuchia (Chol Chnam Thmay) được tổ chức vào 13 tháng 4 hoặc 14 tháng 4. Có ba ngày trong Năm mới của người Khmer: ngày đầu tiên gọi là "Moha Songkran", ngày thứ hai là "Virak Wanabat" và ngày cuối cùng là "Virak Loeurng Sak".
- Năm mới của người Thái tổ chức vào 13 và 14 tháng 4, có tên gọi là "Songkran" theo ngôn ngữ địa phương. Mọi người dân Thái thường có tục té nước vào nhau để cầu may.
Phong tục và lễ kỷ niệm truyền thống và hiện đại[sửa | sửa mã nguồn]
Giao thừa[sửa | sửa mã nguồn]
Ngày 1 tháng 1 đại diện cho sự khởi đầu của một năm mới sau khoảng thời gian hồi tưởng về năm cũ, bao gồm trên radio, truyền hình và sách báo, bắt đầu vào đầu tháng 12 ở một số quốc gia trên thế giới. Theo truyền thống ngày này là một ngày lễ tôn giáo, nhưng kể từ thập niên 1900 đã trở thành một dịp để kỉ niệm ngày 31 tháng 12, gọi là giao thừa. Có lễ bắn pháo hoa vào nửa đêm khi năm mới đến. Dịch vụ khóa lễ đêm giao thừa cũng được nhiều người sử dụng.[14]
Lễ kỉ niệm quốc gia[sửa | sửa mã nguồn]
- Trên khắp Vương quốc Anh diễn ra nhiều lễ kỉ niệm trên các hòn đảo, đặc biệt là tại Scotland.
- Tại Luân Đôn, hàng ngà người tập trung dọc đập sông Thames để xem pháo hoa quanh Mắt Luân Đôn. Năm mới thường chính thức bắt đầu khi chuông đồng hồ Big Ben điểm 12 giờ.
- Tại Scotland có nhiều phong tục độc đáo liên quan đến Năm mới. Bữa tiệc ở phố Princes tại Edinburgh là một trong những ví dụ điển hình. Trong lễ mừng năm mới kéo dài ba ngày tại Edinburgh, hàng ngàn người dự hội cầm đuốc đi khắp các con phố của Old Town, từ Quảng trường quốc hội đến đồi Calton.[15] Ngoài ra còn có một số phong tục đáng chú ý khác như lễ hội thường niên Loony Dook tổ chức ở cửa sông Firth of Forth, khi hàng ngàn người ngâm mình trần vào nước lạnh trong thời tiết lạnh giá;[15] hay phong tục mời những chàng trai cao ráo, da ngăm đen và đẹp trai làm khách đầu tiên đến nhà trong năm mới để mang vận may đến cho gia chủ.[16]
- Tại xứ Wales, Calennig được tổ chức với những buổi lễ thu hút hàng ngàn người đến thủ đô Cardiff.
- Tại Hy Lạp và Cộng hòa Síp, gia đình và người thân tắt đèn lúc nửa đêm, sau đó ăn mừng năm mới bằng việc cắt bánh vassilopita (một loại bánh của Basil), thường chứa trong đó một đồng xu hoặc vật có giá trị tương đương. Ai thắng sẽ có may mắn cả năm.[17]
- Tại Pháp,[18] một số đề cập đến thời tiết là dự đoán của năm đó: gió thổi phía đông, sẽ có trái cây trĩu quả; gió thổi phía tây, đàn gia súc và cá sẽ đông đúc; gió thổi hướng nam sẽ có thời tiết thuận lợi cả năm và gió thổi hướng bắc thì mùa màng sẽ thất bại. Mọi người đều muốn ăn bánh mì nướng cho năm mới.
Âm nhạc[sửa | sửa mã nguồn]
Âm nhạc liên quan đến Tết Dương lịch đều có cả thể loại cổ điển và đại chúng, và cũng có bài hát Giáng sinh tập trung vào Năm mới đến trong mùa nghỉ lễ và Giáng sinh.
- Johann Sebastian Bach, trong Orgelbüchlein đã sáng tác ba bài hợp xướng cho năm mới, bao gồm Helft mir Gotts Güte preisen ["Help me to praise God's goodness"] (BWV 613); Das alte Jahr vergangen ist ["The old year has passed"] (BWV 614); và In dir ist freude ["In you is joy"] (BWV 615).[19]
- The year is gone, beyond recall là một bài thánh ca Ki-tô giáo truyền thống để gửi lời cảm ơn năm mới, có niên đại từ 1713.[20]
- "Auld Lang Syne" của Robert Burns.[21]
Bởi vì có nhiều múi giờ khác nhau trên thế giới, năm mới xảy ra khắp nơi liên tục khi ngày bắt đầu năm mới đến. Múi giờ đầu tiên đánh dấu năm mới là phía tây đường đổi ngày quốc tế, nằm ở quần đảo Line, một phần lãnh thổ của Kiribati, và có múi giờ 14 tiếng trước giờ Phối hợp Quốc tế, vì thế quần đảo Line cũng là nơi đón năm mới đầu tiên trên thế giới.[22][23][24]
Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]
- ^ a ă Mehra, Komal (2006). Festivals Of The World. Sterling Publishers. tr. 69. ISBN 9781845575748.
In many European countries like Italy, Portugal and Netherlands, families start the new year by attending church services and then calling on friends and relatives. Italian children receive gifts or money on New Year's Day. People in the United States go to church, give parties and enjoy other forms of entertainment.
- ^ Anthony Aveni, "Happy New Year! But Why Now?" in The Book of the Year: A Brief History of Our Seasonal Holidays (Oxford: Oxford University Press, 2003), 11–28.
- ^ McKim, Donald K. (1996). Dictionary of Theological Terms. Westminster John Knox Press. tr. 51. ISBN 0664255116.
- ^ Hobart, John Henry (1840). A Companion for the festivals and fasts of the Protestant Episcopal Church. Stanford & Co. tr. 284.
- ^ Brunner, Borgna. “A History of the New Year”. Infoplease.com. Truy cập ngày 31 tháng 1 năm 2014.
- ^ Andrews, Evan (31 tháng 12 năm 2012). “5 Ancient New Year’s Celebrations”. History News. Truy cập ngày 31 tháng 1 năm 2014.
- ^ Quoting the Vita of St. Eligius written by Ouen.
- ^ Forbes, Bruce David (1 tháng 10 năm 2008). Christmas: A Candid History. University of California Press. tr. 114. ISBN 9780520258020.
Some people referred to New Year's gifts as "Christmas presents" because New Year's Day fell within the twelve days of Christmas, but in spite of the name they still were gifts given on January 1.
- ^ Collins, Ace (4 tháng 5 năm 2010). Stories Behind the Great Traditions of Christmas. Harper Collins. tr. 88. ISBN 9780310873884.
Most people today trace the practice of giving gifts on Christmas Day to the three gifts that the Magi gave to Jesus.
- ^ Berking, Helmuth (30 tháng 3 năm 1999). Sociology of Giving. SAGE Publications. tr. 14. ISBN 9780857026132.
The winter solstice was a time of festivity in every traditional culture, and the Christian Christmas probably took its place within this mythical context of the solar cult. Its core dogma of the Incarnation, however, solidly established the giving and receiving of gifts as the structural principle of that recurrent yet unique event. 'Children were given presents as the Jesus child received gifts from the magi or kings who came from afar to adore him. But in reality it was they, together with all their fellow men, who received the gift of God through man's renewed participation in the divine life' (ibid.: 61).
- ^ Gregg, Cherri (13 tháng 5 năm 2013). “Oshunbumi Fernandez, Caring Through Culture and Odunde 365”. CBS Philadelphia. Truy cập ngày 31 tháng 12 năm 2013.
- ^ “Watch Night services provide spiritual way to bring in New Year”. The United Methodist Church. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 3 năm 2012. Truy cập ngày 28 tháng 12 năm 2011.
The service is loosely constructed with singing, spontaneous prayers and testimonials, and readings, including the Covenant Renewal service from The United Methodist Book of Worship (pp. 288–294).
- ^ a ă 8 phong tục đón năm mới thú vị trên thế giới. a family.vn. Truy cập ngày 20 tháng 12 năm 2017
- ^ Những phong tục đón năm mới "độc đáo" nhất trên thế giới. Dân Việt. Truy cập ngày 20 tháng 12 năm 2017
- ^ Kochilas, Diane. The Glorious Foods of Greece. HarperCollins. tr. 828. ISBN 9780061859588. Truy cập ngày 31 tháng 12 năm 2012.
- ^ Yue Feng biên tập (1991). 世界节 [World Festival]. Amazon.com (bằng tiếng Trung Quốc). ISBN 978-7211058990.
- ^ Orgelbüchlein: with alternating chorales. libweb.grinnell.edu.
- ^ THE YEAR IS GONE, BEYOND RECALL. hymntime.com
- ^ In the words of the Bard. scotland.org
- ^ World Time Zone. “UTC+14”. Truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2014.
- ^ Harris, Aimee (tháng 4 năm 1999). “Millennium: Date Line Politics”. Honolulu Magazine. Truy cập ngày 14 tháng 6 năm 2006.
- ^ Greenwich (2008). “Greenwich Meantime, Kiribati”. Kiribati Map. Truy cập ngày 27 tháng 2 năm 2008.
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
- Macrobius, Saturnaliorum Libri VII. (tiếng Latinh)
- Macrobius (2011), Kaster, Robert A., biên tập, Saturnalia, Vol. I, Loeb Classical Library, No. 510, Cambridge: Harvard University Press, ISBN 9780674996496. (tiếng Anh) & (tiếng Latinh)
- Phong tục tập quán tết nguyên đán người Việt. (Vietnamese Language)
 | Wikimedia Commons có thư viện hình ảnh và phương tiện truyền tải về Tết Dương lịch |
No comments:
Post a Comment